ساعت موظفی چطور محاسبه میشود؟

در این مقاله بنا داریم در مورد نحوه ی محاسبه ساعت موظفی کارکرد هر روز توضیحاتی را ارائه کنیم و حالت های مختلف کارکرد را بررسی و مثالی را ارائه کنیم .

ساعت موظفی چیست ؟

ابتدا ساعت موظفی را تعریف کنیم . همانطور که در عنوان مشخص است ساعت موظفی زمانی است که کارگر وظیفه دارد در محل کار حضور داشته باشد یا کاری انجام دهد . این ساعت کاری می تواند معادل ساعت کاری قانونی یا طبق توافق صورت گرفته بین کارگر و کارفرما کمتر از آن باشد .

نحوه ی محاسبه ی ساعت کاری موظفی روزانه و هفتگی :

اولین جایی در قانون کار که صحبت از ساعت موظفی به میان آمده است تبصره ی یک ماده ی 51 قانون کار است .

ابتدا ماده ی 51 و تبصره ی آن را مرور کنیم :

ماده 51 قانون کار : ساعت کار در این قانون مدت زمانی است که کارگر نیرو یا وقت خود را به منظور انجام کار در اختیار کارفرما قرار می دهد . به غیر از مواردی که در این قانون مستثنی شده است ساعات کار کارگران در شبانه روز نباید از 8 ساعت تجاوز نماید .

تبصره 1 : کارفرما با توافق کارگران ، نماینده یا نمایندگان قانونی آنان می تواند ساعات کار را در بعضی از روزهای هفته کمتر از میزان مقرر و در دیگر روزها اضافه بر این میزان تعیین کند به شرط آنکه مجموع ساعات کار هر هفته از 44 ساعت تجاوز نکند .

در تبصره ی یک ماده ی 51 تاکید شده است که ساعت کار موظفی هفتگی 44 ساعت است . اگر بخواهیم ساعت موظفی هر روز را محاسبه کنیم باید 44 ساعت موظفی را به 6 روز کاری هفته تقسیم کنیم . چرا که محاسبه ی ساعت موظفی هر روز کاری مد نظر است .

برای سهولت و روند بودن اعداد در محاسبات ، 44 ساعت را به  42 ساعت به اضافه 2 ساعت تقسیم بندی می کنیم . حال 42 ساعت را به 6 روز تقسیم می کنیم و به عدد روند 7 ساعت می رسیم . اگر 2 ساعت را به 6 روز تقسیم کنیم عدد غیر روندی به دست می آید  . اما می توانیم 2 ساعت را به دقیقه تبدیل کنیم یعنی 120 دقیقه و حال این عدد را به 6 روز تقسیم کنیم که حاصل آن 20 دقیقه خواهد بود . لذا ساعت کاری موظفی در طول یک هفته ی استاندارد 44 ساعت و در طول یک روز کاری استاندارد 7 ساعت و 20 دقیقه خواهد بود . اگر بخواهیم این اعداد را کنار هم نشان دهیم می توانیم بنویسیم : 7:20 .

محاسبه ی ساعت موظفی هفتگی با تعطیلات رسمی :

همانطور که از تعریف برمی آید ساعت کار موظفی هفته ی استاندارد یعنی هفته ای که فاقد تعطیلی باشد ، 44 ساعت است . به استناد ماده ی 63 قانون کار ” علاوه بر تعطیلات رسمی کشور ، روز کارگر ( 11 اردیبهشت ) نیز جزء تعطیلات رسمی کارگران به حساب می آید . ” همانطور که در جمله ی اول ماده مذکور مشخص است کارگران در کلیه ی تعطیلات رسمی کشور ، با استفاده از مزد تعطیل هستند . لذا اگر در طول هفته یک روز تعطیل داشته باشیم معادل 7 ساعت و 20 دقیقه از ساعت موظفی هفتگی 44 ساعتی کسر می شود که ساعت موظفی هفتگی 36 ساعت و 40 دقیقه خواهد شد که ساعت موظفی 5 روز کاری است .

اگر در هفته دو روز تعطیل رسمی داشته باشیم دو روز 7 ساعت و 20 دقیقه ای معادل 14 ساعت و 40 دقیقه از ساعت موظفی کسر خواهد شد که ساعت موظفی این هفته معادل29 ساعت و 20 دقیقه خواهد بود که ساعت موظفی 4 روز کاری است .

آیا ساعات کاری موظفی هر مجموعه که ممکن است بر اساس ساعت کاری قانونی نباشد در محاسبه ی ساعت موظفی تاثیر گذار است ؟

ابتدا منظور از سوال را روشن کنیم . فرض کنیم در مجموعه ای ساعت کاری موظفی از شنبه تا چهارشنبه 8 ساعت و پنج شنبه 4 ساعت است . در طول یک هفته به طور مثال روز دوشنبه تعطیل است . طبق توضیحات بند قبل ساعت موظفی این فرد در طول این هفته 36 ساعت و 40 دقیقه ( 36:40 ) است اما این فرد 4 روز 8 ساعته ( شنبه و یک شنبه و سه شنبه و چهارشنبه و یک روز 4 ساعته ( پنج شنبه ) کار می کند که جمع ساعت کار وی 36 ساعت خواهد بود . همانطور که مشاهده می شود اختلاف دو عدد به دست آمده 40 دقیقه است .

راهکار چیست ؟ از آنجایی که فرد ساعت موظفی کارکرد هفته را در محل کار حضور داشته است لذا کارکرد وی کامل به نظر می رسد .

برای پیدا کردن استناد قانونی آن می بایستی مجدداً به تبصره ی یک ماده ی 51 قانون کار رجوع کنیم که در آن به کارفرما و کارگر مجوز داده است که ساعت کاری را در بعضی روزهای هفته کمتر از ساعت موظفی و در بعضی روزهای هفته بیشتر از ساعت موظفی کنند . لذا در این حالت اگر تعطیل رسمی در یکی از روزهای شنبه تا چهارشنبه باشد معادل 8 ساعت از ساعت موظفی هفتگی کسر می شود و اگر تعطیل رسمی در روز پنج شنبه باشد معادل 4 ساعت از ساعت موظفی هفتگی کسر می شود و در هر صورت منافات و تناقضی با روال قانونی توضیح داده شده ندارد .

آیا ساعت استراحت ، ناهار و شام ، نماز ، چای یا استراحت نیم روز و مواردی از این دست جزء ساعت کاری محسوب می شود ؟

برای پاسخ به این سوال لازم است یک بار دیگر متن ماده ی 51 قانون کار را با دقت بیشتری بخوانیم . در ماده ی 51 آمده است : ” ساعت کار در این قانون زمانی است که کارگر نیرو یا وقت خود را به منظور انجام کار در اختیار کارفرما قرار می دهد . ” عبارت ” به منظور انجام کار ” جواب این سوال را می دهد . از آنجایی که در زمان استراحت ، غذا ، نماز و یا زمان های مشابه کارگر کاری را برای کارفرما انجام نمی دهد و وقت یا انرژی خود را برای انجام کار در اختیار کارفرما نمی گذارد ، لذا این زمانها جزء ساعت کاری محسوب نمی شوند .

نحوه ی محاسبه ساعت کاری موظفی ماهیانه :

همانطور که در تعریف اول آمد ، ساعت موظفی زمانی است که کارگر موظف است برای انجام کار در محل کار حضور داشته باشد . طبق ماده ی 62 قانون کار ” روز جمعه روز تعطیل هفتگی کارگران با استفاده از مزد می باشد ” و به استناد ماده ی 63 قانون کار ” علاوه بر سایر تعطیلات رسمی کشور ، روز کارگر ( 11 اردیبهشت ) نیز جزء تعطیلات رسمی کارگران به حساب می آید . ” که با استناد به مواد قانونی مذکور کارگر در روزهای تعطیل رسمی و روزهای جمعه با استفاده از مزد تعطیل است و موظف به حضور در محل کار نیست . لذا روزهای کاری موظفی در ماه شامل روزهای کاری یا همان روزهای غیر تعطیل تقویمی است . پس برای به دست آوردن ساعت موظفی ماهیانه می بایستی روزهای تعطیل رسمی و روزهای تعطیل جمعه را از کل روزهای ماه کم کنیم و حاصل را در ساعت موظفی استاندارد روزانه ( 7  ساعت و 20 دقیقه ) ضرب کنیم تا ساعت موظفی ماه مدنظر به دست آید . به عنوان مثال اگر ماهی 31 روزه باشد و 4 جمعه و 3 تعطیل رسمی داشته باشد ساعت موظفی آن ماه به این صورت محاسبه می شود :

24=31-4-3

حال عدد 24 به دست آمده را در 7 ساعت و 20 دقیقه ضرب می کنیم : 24 تا 7 ساعت 168 ساعت به اضافه ی 24 تا 20 دقیقه که می شود 480 دقیقه که معادل 8 ساعت است ، دو عدد را جمع می کنیم : ساعت 176=8+168 . یعنی ساعت کاری ماهی که 24 روز کاری داشته باشد 176 ساعت است .

در فروردین ماه هر سال به دلیل وقوع تعطیلات عید نوروز و تعطیلات 12 و 13 فروردین و حدود 4 یا 5 جمعه که ممکن است در آن ماه وجود داشته باشد ، حداقل تعداد روزهای کاری ( موظفی ) وجود دارد .

برای سهولت در کار می توان بر حسب تعداد روزهای موظفی ساعت کاری را محاسبه کرد . توضیح اینکه حداکثر روزهای کاری یک ماه 27 روز است که در یک ماه 31 روزه که 4 جمعه دارد و تعطیل رسمی ندارد اتفاق می افتد .

ساعت موظفی ماهی که 18 روز کاری دارد : 132 ساعت

ساعت موظفی ماهی که 19 روز کاری دارد : 139 ساعت و 20 دقیقه

ساعت موظفی ماهی که 20 روز کاری دارد : 146 ساعت و 40 دقیقه

ساعت موظفی ماهی که 21 روز کاری دارد : 154 ساعت

ساعت موظفی ماهی که 22 روز کاری دارد :161 ساعت و 20 دقیقه

ساعت موظفی ماهی که 23 روز کاری دارد : 168 ساعت و 40 دقیقه

ساعت موظفی ماهی که 24 روز کاری دارد : 176 ساعت

ساعت موظفی ماهی که 25 روز کاری دارد : 183 ساعت و 20 دقیقه

ساعت موظفی ماهی که 26 روز کاری دارد : 190 ساعت و 40 دقیقه

ساعت موظفی ماهی که 27 روز کاری دارد : 198 ساعت

آیا ساعت تعویض لباس در ابتدا و انتهای کار جزء ساعت موظفی کار است ؟

جواب این سواله ” بله ” است . منطق این است که در زمان تعویض لباس کارگر اقدامات لازم برای شروع کار را انجام می دهد و بنابراین جزء ساعت کار وی محسوب می شود . برای جلوگیری از سوء استفاده کارفرما می تواند زمان تعویض لباس در ابتدا و انتهای کار را مشخص نماید .